Materi KD 1 BASA RINENGGA

Lampiran 1: Materi Pembelajaran Basa Rinengga

1. Tuladha Parikan

Ésúk nêmbang soré nêmbang, têmbangané asmårådånå.
Esuk nggadhang soré nggadhang, síng digadhang ra tekå-tekå

Gódhóng kêcipír, mrambat kawat.
Najan ora mampír, nangíng liwat.

Manuk êmprít, ménclok gódhóng têbu.
Dadi murid, sing srêgêp sinau.

Wajik klêthik gulå abang.
Aja suthík, yèn tumandang

Wédang bubuk, gulå jåwå.
Yèn kêpêthúk ati legå.

Sêpêt sêpêt, sawone mêntah.
Diêmpêt êmpêt sêlak ora bêtah.

 

2.    Basa Rinengga

2. 1 Basa rinengga

Rinengga nduweni teges dipacaki, pinajang dipaesi utawa kinarawista. Kabeh mau nduweni perlu supaya dadi endah, bregas, lan ngresepake. Basa rinengga bisa uga diarani basa pajangan, basa pacakan, utawa basa bregasan. Basa rinengga mesthi wae duweni surasa kaendahan utawa kaendahaning surasane. Tegese senadyan endah,wong liya tetep bisa mangerteni apa kang tinulis. Sanadyan mesthi wae akeh uga basa kang endah sing angel disurasa tegese. Basa rinengga iku asring diprangguli ana ing geguritan utawa gancaran kang arupa cerkak, roman utawa novel.

 

Ana rong cara kanggo ngrengga basa, kayata:

Sarana tinulis nganggo ukara liya kang tetembungane luwih bregas.

·         Tuladhane: kudu dikandhakake ora tan kena, aja tan ora banjur dadi basa rinengga

Ngganti tetembungan sawetara, upamane sarana diganti tembung kawi, banjur dadi basa rinengga. 

·         Tuladhane:  tandange kaya banteng ketaton. Menawa unen-unen iku diganti tembung kawi, senadyan tegese padha karo basa lumrah, dadine tandange kadi andaka kanin.

Basa rinengga uga kerep dipranggili ana sajroning ukara pepindhan, candra, bebasan,paribasan, ukara sesumbar, lelewaning basa (stilistika) lan sapanunggalane. 

·         Tuladhane: grana ngrungih pindha kencana pinata. Ukara kasebut menawa dijlentrehake dadine kaya mangkene: manut dhapukaning diarani pepindhan, manut isine yaiku candrane irung kang wangune becik wernane kaya emas kang digilapake sarana patar, iku mau kang diarani candra. Gajah kajibah, mingkuh katempuh. Ukara iki diarani paribasan mawa basa rinengga , kang nduweni maksud : kepeksa nindakake, amarga wis kebanjur saguh.

·         Tuladha liyane ukara/tembung kang ora lumrah kanggo guneman ing padinan, kayata: anganti, angkuping, ampang, angsoka, musna, lan samun. Lelewaning basa uga nganggo basa rinengga, tuladhane: Angin anganti angkuping wengi, Ampang ngumandang, Kembang angsoka kelangan jingga.

 

2.2  Gaya Basa

            Majas yaiku kiasan basa utawa lelewaning basa kanggo menehi gambaran kanthi cara mbandingake, nentangake, nautake lan mbaleni tetembungane. Majas-majas kasebut diperang sajrone majas bandingan, tentangan, tautan lan perulangan.

 

2.3  Ragam Basa

            Basa yaiku sawijine lambang swara sing dugunakake kanggo kelompok sosial supaya luwih gampang anggene cecaturan. Basa sing ngrembaka kanthi apik kudu nduweni sawijine sistem, saka sistem kasebut yaiku sawijine piranti tata cara sing digunakake kanggo anggota kelompok sosial supaya kerja samane tetep isih ana. Sistem kasebut nyakup unsur-unsur yaiku :

1.      Lambang sing nduweni makna lan bisa dingerteni sing nggunakake.

2.      Lambang nduweni sipat konvensional sing ditemtokake masyarakat.

3.      Lambang-lambang kasebut nduweni sipat arbiter kanthi dibolan-baleni.

4.      Lambang kasebut ana wewatesane ananging produktif, tegese sistem sederhana lan jumlah aturan sing ana wewatesane.

5.      Lambang kasebut nduweni sipat unik lan ora padha karo lambang liyane.